Bezpieczeństwo energetyczne Polski - rola krajowych firm naftowych

Bezpieczeństwo energetyczne - fundament suwerenności państwa

Bezpieczeństwo energetyczne stanowi jeden z kluczowych elementów bezpieczeństwa narodowego każdego państwa. W przypadku Polski, kraju o ograniczonych własnych zasobach surowców energetycznych, szczególnego znaczenia nabiera rola krajowych firm naftowych, które są odpowiedzialne za zapewnienie nieprzerwanych dostaw paliw płynnych i gazu ziemnego.

W niniejszym artykule analizujemy, w jaki sposób polskie przedsiębiorstwa naftowe przyczyniają się do wzmacniania bezpieczeństwa energetycznego kraju, jakie działania podejmują w celu dywersyfikacji źródeł dostaw oraz jak przygotowują się na wyzwania związane z transformacją energetyczną.

Strategiczne znaczenie krajowych koncernów naftowych

PKN Orlen, po fuzji z Grupą Lotos i PGNiG, stał się największym przedsiębiorstwem multienergetycznym w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Konsolidacja ta miała na celu nie tylko zwiększenie potencjału rynkowego połączonych podmiotów, ale przede wszystkim wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego Polski.

Zintegrowany koncern dysponuje rozbudowaną infrastrukturą obejmującą:

• Rafinerie w Płocku, Gdańsku, Możejkach (Litwa) i Kralupach (Czechy)
• Krajowe i międzynarodowe sieci przesyłowe ropy naftowej i gazu ziemnego
• Podziemne magazyny gazu o łącznej pojemności przekraczającej 3 mld m³
• Terminal naftowy w Gdańsku umożliwiający przeładunek do 36 mln ton ropy rocznie
• Udziały w złożach ropy naftowej i gazu ziemnego w Polsce i za granicą

Taka infrastruktura pozwala na elastyczne zarządzanie dostawami surowców energetycznych, minimalizując ryzyko przerw w dostawach w przypadku zakłóceń na rynkach międzynarodowych.

Dywersyfikacja źródeł dostaw

Przez wiele lat Polska była uzależniona od dostaw ropy naftowej z kierunku wschodniego. Sytuacja ta stanowiła istotne zagrożenie dla bezpieczeństwa energetycznego kraju, szczególnie w kontekście niestabilnych relacji politycznych z Federacją Rosyjską.

W ostatnich latach polskie firmy naftowe podjęły intensywne działania na rzecz dywersyfikacji źródeł dostaw. PKN Orlen systematycznie zwiększa import ropy naftowej z kierunków alternatywnych, w tym z:

• Arabii Saudyjskiej (na podstawie długoterminowej umowy z Saudi Aramco)
• Stanów Zjednoczonych
• Norwegii
• Nigerii
• Wielkiej Brytanii

Według danych za 2022 rok, udział ropy z kierunku wschodniego w całkowitym imporcie tego surowca do Polski spadł poniżej 50%, podczas gdy jeszcze w 2015 roku przekraczał 90%. Jest to znaczący postęp w zakresie dywersyfikacji dostaw.

Kluczową rolę w tym procesie odegrała spółka PERN, która zrealizowała szereg inwestycji zwiększających przepustowość Naftoportu w Gdańsku oraz rozbudowujących infrastrukturę magazynową. Dzięki tym inwestycjom, Polska zyskała techniczną możliwość całkowitego uniezależnienia się od dostaw ropy z Rosji.

Rozwój własnego wydobycia

Istotnym elementem bezpieczeństwa energetycznego jest posiadanie własnych źródeł surowców. Chociaż Polska nie dysponuje znaczącymi złożami ropy naftowej, polskie firmy naftowe aktywnie inwestują w projekty wydobywcze zarówno w kraju, jak i za granicą.

PGNiG (obecnie część PKN Orlen) systematycznie zwiększa wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego z krajowych złóż. W 2022 roku krajowe wydobycie ropy naftowej wyniosło około 1 mln ton, co pokrywa około 4% zapotrzebowania krajowego. Z kolei wydobycie gazu ziemnego osiągnęło poziom 3,8 mld m³, co stanowi około 20% krajowej konsumpcji.

Polskie koncerny rozwijają również działalność wydobywczą za granicą. PGNiG posiada udziały w koncesjach wydobywczych na Norweskim Szelfie Kontynentalnym, gdzie w 2022 roku wydobyto ponad 3 mld m³ gazu ziemnego oraz około 0,9 mln ton ropy naftowej. Surowce te mogą być importowane do Polski za pośrednictwem gazociągu Baltic Pipe oraz transportu morskiego.

PKN Orlen prowadzi również działalność wydobywczą w Kanadzie, gdzie posiada aktywa przejęte od kanadyjskiego koncernu FX Energy. Strategia Orlenu zakłada dalsze inwestycje w projekty wydobywcze, co ma zwiększyć stopień samowystarczalności surowcowej koncernu.

Strategiczne rezerwy surowców energetycznych

Kluczowym elementem bezpieczeństwa energetycznego jest utrzymywanie strategicznych rezerw surowców i paliw. Polskie firmy naftowe, we współpracy z Rządową Agencją Rezerw Strategicznych, utrzymują zapasy obowiązkowe ropy naftowej i paliw, które mogą zostać wykorzystane w sytuacjach kryzysowych.

Zgodnie z regulacjami Unii Europejskiej oraz przepisami krajowymi, Polska utrzymuje zapasy ropy naftowej i paliw odpowiadające co najmniej 90-dniowemu średniemu dziennemu importowi netto ropy naftowej i produktów naftowych. Zapasy te są rozmieszczone w podziemnych magazynach oraz zbiornikach naziemnych zarządzanych przez PERN oraz inne podmioty.

W ostatnich latach PERN zrealizował szereg inwestycji zwiększających pojemność magazynową. W ramach Programu Megainwestycji wybudowano nowe zbiorniki o łącznej pojemności ponad 700 tys. m³, co znacząco zwiększyło możliwości przechowywania rezerw strategicznych.

Inwestycje w infrastrukturę przesyłową i przeładunkową

Bezpieczeństwo energetyczne zależy nie tylko od dostępu do surowców, ale również od niezawodnej infrastruktury przesyłowej i przeładunkowej. Polskie firmy naftowe realizują szereg projektów w tym obszarze:

Rozbudowa Naftoportu w Gdańsku

Naftoport w Gdańsku stanowi kluczowy element bezpieczeństwa dostaw ropy naftowej do Polski. W ostatnich latach przepustowość terminalu została zwiększona do 36 mln ton rocznie, co przewyższa zapotrzebowanie polskich rafinerii (około 27 mln ton rocznie). Inwestycje obejmowały modernizację istniejących stanowisk przeładunkowych oraz budowę nowego stanowiska umożliwiającego obsługę największych tankowców typu VLCC (Very Large Crude Carrier).

Rozbudowa rurociągów Pomorskiego Systemu Przesyłowego

PERN zrealizował projekt rozbudowy rurociągów Pomorskiego Systemu Przesyłowego, który łączy Naftoport w Gdańsku z rafinerią w Płocku. Przepustowość systemu została zwiększona do 30 mln ton ropy rocznie, co umożliwia pełne wykorzystanie potencjału Naftoportu.

Budowa Terminalu LNG w Świnoujściu

Chociaż Terminal LNG w Świnoujściu jest przede wszystkim infrastrukturą związaną z importem gazu ziemnego, ma on również pośredni wpływ na bezpieczeństwo dostaw paliw płynnych. Terminal, zarządzany przez Gaz-System (spółkę powiązaną z PKN Orlen), umożliwia import skroplonego gazu ziemnego (LNG) z dowolnego kierunku na świecie. Przepustowość terminalu została zwiększona z początkowych 5 mld m³ do 8,3 mld m³ rocznie, a planowana jest dalsza rozbudowa do 12 mld m³.

Wyzwania związane z transformacją energetyczną

Bezpieczeństwo energetyczne Polski musi być rozpatrywane również w kontekście globalnej transformacji energetycznej. Polskie firmy naftowe stoją przed wyzwaniem utrzymania bezpieczeństwa dostaw paliw konwencjonalnych przy jednoczesnym przygotowywaniu się do funkcjonowania w niskoemisyjnej gospodarce przyszłości.

PKN Orlen w swojej strategii do 2030 roku zakłada znaczące inwestycje w odnawialne źródła energii, w tym:

• Budowę morskich farm wiatrowych na Bałtyku o łącznej mocy 1,7 GW
• Rozwój energetyki słonecznej o mocy 2,5 GW
• Inwestycje w technologie wodorowe i biopaliwa

Takie podejście zapewni Orlenowi stopniową transformację w kierunku multienergetycznego koncernu, który będzie w stanie dostarczać różne rodzaje energii, minimalizując ryzyko uzależnienia od jednego źródła czy nośnika energii.

Rola państwa w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego

Warto podkreślić, że bezpieczeństwo energetyczne jest obszarem, w którym kluczową rolę odgrywa państwo. Strategiczne znaczenie sektora naftowego dla bezpieczeństwa narodowego sprawia, że Skarb Państwa utrzymuje kontrolne pakiety akcji w kluczowych spółkach sektora:

• PKN Orlen – około 49,9% akcji należy do Skarbu Państwa
• PERN – 100% udziałów należy do Skarbu Państwa

Taka struktura własnościowa umożliwia państwu realizację strategicznych celów w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, nawet jeśli w krótkim okresie mogą one nie być optymalne z punktu widzenia maksymalizacji zysku.

Podsumowanie i perspektywy

Polskie firmy naftowe odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu bezpieczeństwa energetycznego kraju. Dzięki konsekwentnie realizowanej strategii dywersyfikacji źródeł dostaw, rozbudowie infrastruktury oraz inwestycjom w nowe obszary działalności, Polska znacząco poprawiła swoją odporność na potencjalne zakłócenia w dostawach surowców energetycznych.

W perspektywie najbliższych lat można oczekiwać kontynuacji działań w następujących obszarach:

• Dalsze zmniejszanie uzależnienia od dostaw z kierunku wschodniego
• Rozwój własnej działalności wydobywczej w kraju i za granicą
• Modernizacja i rozbudowa infrastruktury przesyłowej i magazynowej
• Inwestycje w niskoemisyjne technologie zgodne z celami transformacji energetycznej

Bezpieczeństwo energetyczne Polski będzie w znacznym stopniu zależeć od skuteczności działań podejmowanych przez krajowe firmy naftowe. Ich zdolność do adaptacji do zmieniających się warunków rynkowych i geopolitycznych będzie kluczowa dla utrzymania stabilnych dostaw energii dla polskiej gospodarki i społeczeństwa.